Positano và Amalfi - bản giao hưởng của đá và nắng

Có những nơi người ta chọn để sống vì dễ dàng, bằng phẳng, tiện lợi. Nhưng cũng có những nơi, con người buộc phải leo lên, sống bám vào núi đá, giữa những con dốc dựng đứng và nắng gió phóng khoáng của Địa Trung Hải. Positano và Amalfi là hai trong số đó - những thị trấn nhỏ nằm cheo leo trên bờ biển miền Nam nước Ý, nơi từng ngôi nhà như một nốt nhạc trong bản giao hưởng của đá, biển và thời gian.

Từ những vách đá của Positano đến mái vòm ngọc lam của Amalfi, làn nước mở ra trước mắt bạn mang hai cái tên - một tên chính xác, một tên mơ mộng. Về địa lý, đây là biển Tyrrhenian, phần Địa Trung Hải ôm ấp bờ Tây nước Ý, nối nhịp thở của bán đảo Sorrento với đường chân trời xanh thẳm. Nhưng với du khách và những người con của vùng đất này, người ta gọi nó bằng một tên mềm mại hơn: biển Amalfi - làn nước nhuốm hương chanh, phản chiếu những ngôi làng màu pastel bám vào sườn núi. Trong ánh nắng chiều, nơi ranh giới giữa biển và trời mờ nhạt, thật khó để phân biệt đâu là màu xanh của Tyrrhenian, đâu là sắc mộng của Amalfi; chỉ biết rằng mỗi đợt sóng vỗ vào bờ đều mang trong mình cả bề dày lịch sử lẫn lời thì thầm của cái đẹp bất tử.

Positano - thị trấn xếp tầng trên vách núi

Khi con tàu từ biển lặng lẽ áp vào bến Positano, thị trấn hiện ra như bức tranh mosaic vẽ bằng những gam màu ngọt ngào: hồng phấn của tường vôi, vàng ấm của mái ngói, xanh lam của biển, điểm xuyết những đốm đỏ rực từ giàn hoa giấy. Thị trấn bám chặt vào vách đá như thể đang leo ngược về phía mặt trời. Nhà văn John Steinbeck từng viết trong bài báo năm 1953: "Positano bites deep. It is a dream place that isn’t quite real when you are there and becomes beckoningly real after you have gone." ("Positano ăn sâu vào tâm trí. Đó là một chốn mộng tưởng, nơi bạn có cảm giác không hoàn toàn có thật, nhưng khi đã rời xa, nó lại trở nên thật đến nao lòng, như đang vẫy gọi bạn quay về.") Câu ấy biến Positano thành ước mơ của hàng triệu du khách.

Nhưng đừng để vẻ đẹp mơ màng đánh lừa: Positano là kết quả của hàng thế kỷ chống chọi với địa hình hiểm trở. Thế kỷ IX-X, khi Cộng hòa Hàng hải Amalfi hưng thịnh, Positano đóng vai trò là bến phụ và điểm trú ẩn cho tàu buôn. Vào thế kỷ XVI, khi cướp biển Saracen rình rập, các con đường dốc và cầu thang quanh co chính là tuyến phòng thủ tự nhiên. Những ngôi nhà bám vào núi để tránh bị nhìn thấy từ biển, nhưng vẫn hướng ra khơi - nơi người đàn ông đi đánh cá, còn phụ nữ buôn bán hàng dệt và gốm. Ngày nay, những con hẻm ấy trở thành lối mòn cho du khách, đưa họ từ quán cà phê rợp bóng ô-liu xuống bãi Marina Grande, nơi những chiếc thuyền gỗ đung đưa như trong một khung hình Fellini.

Trung tâm thị trấn là nhà thờ Santa Maria Assunta với mái vòm gốm xanh - vàng lấp lánh. Nhà thờ lưu giữ bức tranh Đức Mẹ đen Madonna di Positano, gắn với huyền thoại rằng khi một nhóm thủy thủ chở bức tranh qua đây thì bão nổi lên, họ nghe tiếng nói "Posa, Posa!" ("Hãy đặt ta xuống!"). Họ đưa tranh lên bờ và bão tan ngay lập tức. Tên "Positano" cũng được cho là bắt nguồn từ câu chuyện này.

Ẩm thực ở đây là cuộc đối thoại giữa đất và biển. Trên ban công gió lộng, một đĩa spaghetti alle vongole tỏa hương, cạnh ly rượu trắng Falanghina mát lạnh. Chanh Sorrento vàng ươm được cắt thành lát, rưới lên cá nướng; phần vỏ dày được tận dụng để làm limoncello, thứ rượu vàng óng uống như ánh nắng Địa Trung Hải đọng trong ly.

Nhưng Positano không chỉ là bờ biển. Sentiero degli Dei - con đường của các vị thần - băng qua vách núi cao, mở ra tầm nhìn biển xanh bất tận, là nơi bạn có thể bước đi giữa những tầng mây mỏng. Theo truyền thuyết, đây là lối các vị thần Hy Lạp dùng để cứu Odysseus khỏi tiếng hát chết người của siren.

Khi hoàng hôn buông, thị trấn chìm vào ánh vàng như sáp nến. Tiếng sóng hòa vào tiếng ly thủy tinh chạm nhau, và Positano hóa thành một sân khấu nhỏ, nơi mỗi khung cửa, mỗi bậc thềm là một cảnh phim - vừa lộng lẫy, vừa riêng tư, khiến người ta luôn muốn ở lại thêm một cảnh, một chương, một đời.

Amalfi - trái tim cổ xưa của bờ biển mang tên mình

Nếu Positano là nàng thơ điện ảnh, thì Amalfi là quý ông lịch lãm với quá khứ hào hùng. Tựa lưng vào dãy núi Lattari, mặt hướng ra biển, Amalfi từng là một trong bốn Cộng hòa Hàng hải hùng mạnh của Ý (cùng Pisa, Genoa và Venice) từ thế kỷ IX đến XII. Từ đây, thuyền buồm Amalfi ra khơi, mang theo hàng hóa, luật hàng hải đầu tiên của châu Âu, và cả hương vị chanh vàng trở thành biểu tượng của vùng đất này.

Trái tim Amalfi là Duomo di Sant’Andrea, nhà thờ lớn với mặt tiền kẻ sọc đen–trắng và cầu thang đá uy nghi. Bước vào bên trong, bạn sẽ thấy sự hòa trộn Byzantine, Arab và Norman, phản chiếu lịch sử giao thương của thành phố. Ngay bên ngoài, quảng trường Piazza Duomo luôn đầy tiếng cười, mùi cà phê espresso và mùi bánh sfogliatella thơm bơ.

Đi dọc con đường Via Lorenzo d’Amalfi, bạn sẽ bắt gặp những cửa tiệm bán Carta Amalfitana - giấy thủ công sản xuất bằng phương pháp hàng trăm năm tuổi. Nghề này du nhập từ Ả Rập vào thế kỷ XIII, và đến nay vẫn được gìn giữ trong các xưởng nhỏ, nơi bàn tay nghệ nhân chậm rãi vớt tấm giấy ra khỏi khung gỗ, phơi khô dưới nắng.

Phía trên thị trấn, những vườn chanh bậc thang (limoneti) trải dài, hương chanh tươi ngọt dịu bay trong gió. Quả chanh ở đây lớn hơn bàn tay, vỏ dày, vị thanh. Chúng không chỉ dùng để làm limoncello, mà còn để nấu ăn, làm mứt, hay thậm chí ướp cá. Tháng 6, chanh biến cả Amalfi thành một bức tranh vàng rực.

Biển Amalfi xanh biếc ôm lấy bến thuyền nhỏ. Ngày xưa, đây là nơi khởi hành của những đoàn thương thuyền. Ngày nay, đó là nơi thuyền du lịch đưa bạn đến những miền đất đẹp của nước Ý. Bạn ngồi đó, nghe tiếng sóng vỗ, và thấy lịch sử nghìn năm của vùng đất này vẫn đang thở, không chỉ trong đá, gỗ, hay giấy, mà trong từng nhịp sống của người dân.

Chanh Amalfi Coast - hương thơm của một miền di sản

Dọc theo những triền đồi ngoằn ngoèo đổ ra bờ biển xanh thẳm, có một hương chanh rất khác - vừa nồng nàn vừa dịu nhẹ, như một lời thì thầm mùa hạ, như vệt nắng vàng in dấu ký ức lên từng bậc thang đá cổ kính của vùng Amalfi. Đó là Sfusato Amalfitano, giống chanh đặc trưng chỉ mọc được ở đây - nơi gió biển gặp nắng Địa Trung Hải và đất núi đá vôi lưu giữ bí mật hàng ngàn năm của một nền văn hóa ngát hương.

Chanh Amalfi không mọc dại. Nó được nâng niu trong những vườn chanh bậc thang (limoneti) chênh vênh trên các sườn núi, nơi con người phải đấu tranh từng tấc đất với tự nhiên. Để giữ được chúng, người dân địa phương dựng nên những giàn gỗ pagliarelle phủ rơm để che gió, chống sương giá mùa đông và điều hòa ánh nắng mùa hè.

Mỗi vườn chanh như một kỳ công kỹ thuật nông nghiệp cổ truyền, có khi đã được trồng từ thời Trung cổ. Người ta nói rằng khi những con thuyền Amalfi dong buồm sang Đông phương, họ mang theo trong khoang những quả chanh quý để chống bệnh scurvy, và khi trở về, lại đem theo hương vị gia vị phương Đông để kết hợp vào món ăn, rượu và bánh ngọt.

Chanh Amalfi không chỉ là trái cây. Nó là gia vị văn hóa, là thứ nước thơm làm mềm thịt cá, là nguyên liệu làm bánh delizia al limone ngọt mát, là thứ rượu limoncello vàng óng như ánh chiều tà, là vị kem thanh mát và cũng là mùi hương vương trên tay người thiếu nữ Ý khi gọt vỏ chanh để làm món risotto al limone trong buổi trưa hè.

Ở mỗi quán nhỏ ven đường, bạn sẽ bắt gặp những lọ mứt chanh, bánh quy chanh, phô mai ngâm vỏ chanh, kem chanh mát lạnh, hay thậm chí xà phòng, nến thơm và nước hoa chiết xuất từ tinh dầu vỏ chanh Amalfi - tất cả đều giữ được cái tinh tế, thanh khiết mà chỉ loại chanh này mới có. Sự hiện diện của chanh lan tỏa nhẹ nhàng nhưng đầy kiêu hãnh, như một dấu ấn của địa phương, vừa khiêm tốn vừa đầy tự hào.

Tôi từng ngồi ở một bậc thang đá cũ, nơi con dốc nhỏ dẫn từ Ravello xuống biển, nhâm nhi một ly limoncello mát lạnh, nhìn ánh chiều rơi nghiêng trên những mái nhà đỏ và những vườn chanh vàng ươm; hay có khi dừng lại bên một quán nhỏ để thưởng thức món kem chanh được đựng khéo léo trong chính vỏ quả chanh tươi. Lớp kem mịn hòa với nước cốt chanh và đôi khi một chút húng bạc hà, như gói cả một chiều hè trong lòng tay. Cảm giác lúc đó không phải chỉ là ngon, mà là được sống thật trọn vẹn, như thể từng tế bào cơ thể đang ngân lên khúc hát mùa hè bằng thứ tiếng Ý ngọt ngào và cay nhẹ như tinh dầu chanh.

Gốm Amalfi

Gốm Amalfi - hay đúng hơn là gốm Vietri sul Mare, làng bên vịnh Amalfi - là một di sản sống động, nơi đất nung và màu men kể lại những câu chuyện về cuộc sống Địa Trung Hải, nơi chan chứa ánh sáng, chanh vàng, cá cơm và những khuôn mặt tươi cười.

Bắt nguồn từ thế kỷ XV, dưới ảnh hưởng của các thương nhân Ả Rập, Tây Ban Nha và sau đó là thợ thủ công Napoli, gốm sứ ở đây dần hình thành một ngôn ngữ riêng: những đường cong giản dị mà hồn hậu, những mảng màu sống động và đậm chất nắng gió miền Nam.

Bạn sẽ bắt gặp các họa tiết đặc trưng: quả chanh Amalfi vàng ươm, những chiếc cá vui nhộn, ngư dân chèo thuyền, cô gái tóc xoăn nhảy múa dưới mặt trời, xen kẽ cùng màu xanh cobalt, vàng nghệ, đỏ gạch, xanh lá... - như một phiên bản thu nhỏ của cảnh vật Amalfi trên đĩa, chậu, bình hoa, hay bảng hiệu cửa tiệm.

Không giống thứ gốm trang trí chỉ để trưng bày, gốm Amalfi gắn liền với đời sống hàng ngày. Đó là những đĩa ăn sặc sỡ dọn món spaghetti alle vongole, là chiếc gạt tàn khắc hình mặt trời đặt bên ly limoncello, là bảng tên nhà được làm riêng cho từng gia đình bằng tay. Người Amalfi không coi gốm là xa xỉ, mà là một phần không thể thiếu trong văn hóa sống chậm, vui vẻ và chan hòa của họ, cũng như ánh nắng không cần được giữ lại nhưng vẫn tồn tại mãi trong màu men nung lên 1.000 độ.

Ngày nay, bạn có thể tìm thấy những xưởng gốm thủ công truyền thống dọc theo bờ biển Amalfi, đặc biệt là ở Vietri sul Mare, Ravello, Amalfi, Positano. Vào một buổi sáng nắng dịu, bước vào một tiệm nhỏ thơm mùi đất nung và sơn, bạn có thể chứng kiến một nghệ nhân vẽ tay từng cánh hoa chanh lên chiếc đĩa tròn, hoặc tự tay thử vẽ một chiếc ly nhỏ để mang về làm kỷ niệm - không chỉ là một món quà mà còn là một ký ức.

Có điều gì đó rất con người trong gốm Amalfi: mộc mạc nhưng rực rỡ, mong manh nhưng bền bỉ, giống như những thị trấn nép mình giữa đá và biển, giống như đời sống nơi đây - không hoàn hảo nhưng đủ sắc màu để khiến ta mỉm cười. Và có thể, khi cầm trên tay một chiếc chậu gốm vẽ mặt trời và quả chanh, ta hiểu ra rằng nghệ thuật không phải thứ xa vời, mà chính là những gì khiến cuộc sống hàng ngày trở nên đẹp hơn một chú, như nắng trên ban công hay một chiếc đĩa gốm trên bàn ăn.

Một vài thông tin và hướng dẫn thực tế

Positano và Amalfi ngày nay đã thay đổi rất nhiều dưới sự phát triển du lịch nhưng vẫn giữ nguyên được những nét đặc trưng của quá khứ: những ngôi nhà xếp tầng tựa như những bức tranh vẽ trên nền núi xanh, những con đường chật hẹp lượn vòng lên cao, vẫn mang trong mình những câu chuyện của một thời hoàng kim. Vùng đất này được UNESCO công nhận là di sản thế giới không chỉ bởi vẻ đẹp kỳ vĩ của cảnh quan mà còn vì sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc, giữa quá khứ và hiện tại. Từng góc phố, từng mái nhà, từng làn sóng vỗ về bờ cát đều chứa đựng một phần lịch sử, một phần tâm hồn của mảnh đất này, nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại và cùng làm nên một di sản bất diệt.

Bạn có nhiều cách để đến với Positano và Amalfi, thậm chí có thể kết hợp đi trong một ngày nếu hạn hẹp thời gian:

1. Xuất phát từ Napoli 

• Phà: Napoli → Positano (khoảng 1h50), sau đó phà Positano → Amalfi (25 phút), rồi từ Amalfi về lại Napoli bằng phà.

• Tàu + phà/bus: Napoli → Sorrento (tàu), rồi bus SITA chạy dọc Amalfi Coast hoặc đi phà đến Positano và Amalfi.

• Ưu điểm: Ngắm cảnh biển suốt hành trình, đặc biệt nếu đi phà.

• Nhược điểm: Lịch phà phụ thuộc mùa, gió mạnh có thể bị hủy chuyến.

2. Xuất phát từ Salerno

• Phà: Salerno → Amalfi → Positano (rồi quay lại Salerno hoặc tiếp tục đến Sorrento).

• Bus: Bus SITA chạy tuyến Salerno - Amalfi - Positano - Sorrento.

• Ưu điểm: Tránh đông đúc hơn so với khởi hành từ Napoli, đặc biệt cho khách đến từ miền Nam Ý.

• Nhược điểm: Xa hơn nếu đến từ Rome.

3. Xuất phát từ Rome

• Tàu + bus/phà:

  • Đi tàu cao tốc Roma → Napoli (khoảng 1 giờ), sau đó chuyển tàu Circumvesuviana hoặc Campania Express tới Sorrento (khoảng 1 giờ).

  • Từ Sorrento, bắt bus SITA hoặc phà (mùa hè) đi Positano → tiếp tục Amalfi.

• Ưu điểm: Có thể nghỉ đêm ở Sorrento và đi trọn cả hai thị trấn trong một ngày, hoặc đi vòng tròn (Sorrento → Positano → Amalfi → Sorrento).

• Nhược điểm: Nhiều chặng trung chuyển, mùa cao điểm dễ kẹt xe.

Một phương án khác là thay vì đi tàu từ Roma đến Napoli thì bạn đi thẳng đển Salerno (khoảng 2 giờ), sau đó đi phà hoặc bus đến Amalfi và Positano.

Tùy sở thích mà bạn có thể chọn đi phà hoàn toàn hoặc kết hợp đi tàu và phà hoặc bus nhé. Mùa hè thì có nhiều lựa chọn hơn nhưng cũng đông đúc và dễ kẹt xe hơn. Đi đường biển thì thoải mái, chỗ ngồi rộng rãi, tha hồ ngắm cảnh biển và lúc phà sắp cập bến có thể chụp toàn cảnh Positano/Amalfi từ ngoài biển vào, lại khỏi phải đổi quá nhiều phương tiện lằng nhằng. Đi đường bộ thì ngắm cung đường Amalfi bên biển bên núi khá là chill nhưng cũng hay bị kẹt xe vào mùa cao điểm. Hoặc bạn cũng có thể kết hợp nhiều cách di chuyển cho lượt đi + lượt về để có những trải nghiệm khác biệt.

Tàu và bus thì bạn có thể không cần mua vé trước, còn phà nên đặt trước cho yên tâm vì vào mùa cao điểm có thể hết chỗ. Mình mua vé phà tại trang này: https://www.nlg.it/ Bạn có thể mua vé lẻ từng chặng hoặc mua trọn gói đường biển Napoli → Positano → Amalfi → Napoli nhé (cũng có thể đổi là Napoli → Amalfi → Positano → Napoli).

🍋 Đến Amalfi nhớ ăn kem chanh nhé, ngồi tiệm sẽ đắt hơn mua đem đi. Kem chanh đựng trong vỏ chanh tươi khá hấp dẫn. Có nhiều sản phẩm làm từ chanh được bày bán trong các shop dọc phố mua sắm chính, có thể mua về làm quà hoặc lưu niệm. Nếu có nhiều thời gian hãy trải nghiệm một bữa ăn trong nhà hàng dưới vòm chanh.

🍀 Địa hình Positano đòi hỏi phải leo dốc trên các bậc đá, vì vậy hãy dùng một đôi giày đi bộ tốt. Cả Positano và Amalfi đều ngập tràn nắng gió nên nhớ dùng kem chống nắng. Ở Amalfi ngay lối vào phố mua sắm và nhà thờ có đài phun nước nhỏ để lấy nước uống.

🕍 Nhà thờ ở Amalfi rất đẹp, nhớ mua vé (khoảng €4) để vào trong tham quan.

☀️ Nếu có thời gian, hãy kết hợp chuyến đi Napoli cùng Positano và Amalfi. Bạn có thể dành một vài ngày để khám phá Napoli và đi Pompeii, thưởng thức món pizza trứ danh cũng như cung đường metro nghệ thuật. Từ Napoli đi Positano và Amalfi cũng rất tiện (như đã hướng dẫn ở trên).

Và một chút riêng tư

Với tôi, Positano và Amalfi không chỉ là di sản UNESCO mà còn là nơi lưu giữ mảnh hồn Địa Trung Hải trong tim sau mỗi chuyến đi. Nếu có một điều gì khiến tôi muốn quay lại nơi đây, thì đó không phải là để chụp thêm những bức ảnh nhà xếp tầng từ xa hay vịnh biển xanh biếc, mà là để đi lại thật chậm trên những con dốc nhỏ, để cảm nhận hơi thở của đá, của muối biển, của ký ức... đang thấm trong từng viên gạch, từng cánh cửa, từng người bán hàng bên đường.

Trong cuốn sách của tôi - TIẾNG GỌI TOSCANA - Positano cùng hương chanh Amalfi chiếm một chương, vừa thấm đẫm hương vị của miền đất, biểu tượng văn hóa hòa quyện giữa thiên nhiên và con người, vừa chứa đựng những đắm say và lãng mạn của một cuộc tình xuyên biên giới. Dù không thuộc Toscana, nhưng đó vẫn là một phần ký ức đẹp đẽ bước ra từ trang sách, và chuyến trở về lần này hệt như một giấc mơ. Positano và Amalfi không chỉ là điểm đến, mà còn là một lời hứa không bao giờ quên.